Eric Sieverts
In de jaren tachtig van de vorige eeuw kwam ik bijna jaarlijks op de Online Conferentie in Londen. Zo ook in 1986. Dat jaar kwam ik terug met enthousiaste verhalen over een schitterend project van de BBC, dat op de bijbehorende beurs te zien was - als je althans kans zag er een glimp van op te vangen, over de schouders van al die andere enthousiaste bezoekers. Ter gelegenheid van de 900ste verjaardag van het "Domesday Book" had de BBC een veelomvattend project opgezet om met de modernste technologie een moderne Domesday-versie samen te stellen.
Het oude Domesday Book was een beschrijving van de 13.418 nederzettingen in het Engeland van het jaar 1086, samengesteld in opdracht van Willem de Veroveraar - er is uiteraard ook een website www.domesdaybook.co.uk. De inhoud van het nieuwe Domesday Book stond op twee 12 inch interactieve videodisks - 30 cm, zo groot als vinyl LP's! Om het te kunnen raadplegen moest een videodisk-speler worden aangesloten op de BBC Acorn microcomputer die toen door de BBC werd gepromoot om ook het grote publiek aan de microcomputer te krijgen. Volgens de (moderne) overlevering zou je zeven jaar nodig hebben, als je alles zou willen bekijken: 250.000 plaatsnamen, 25.000 kaarten, 50.000 foto's, 3000 datasets met statistische en andere gegevens, en één vol uur bewegende video. (Zie bijvoorbeeld op www.atsf.co.uk/dottext/domesday.html).
Door de prijs van £ 2500 voor het geheel van schijven plus apparatuur heeft dat moderne Domesday Book nooit een echt grote verspreiding gehad, zeker in Nederland niet. Het is vooral terecht gekomen op Engelse scholen en in Engelse bibliotheken. Ondanks mijn enthousiasme van destijds, had ik er dan ook nooit meer aan terug gedacht. Totdat afgelopen december ineens weer berichten over het Domesday Project in de krant verschenen. Als in een soort archeologisch project waren informatici erin geslaagd om alle data én de bijbehorende software weer op te graven en te reconstrueren, nadat die bedolven waren geraakt in niet langer gebruikte data-formaten, op een niet langer courant medium, voor niet langer werkende videodisk-drives die aan niet langer gebruikte computerhardware gekoppeld moest worden.
De geschiedenis van dit Domesday Book is een wel heel aansprekend voorbeeld van het probleem van digitale duurzaamheid. Dat moderne Domesday Book, waarvan toch vele duizenden exemplaren geproduceerd zullen zijn, was na 15 jaar in feite al weer helemaal verdwenen, want "onleesbaar" geworden.
Terwijl het oude Domesday Book, waarvan de inhoud nog dateert van ver voor de uitvinding van de boekdrukkunst, na 900 jaar nog altijd bestaat en "leesbaar" is.
Toch is dit voorbeeld volgens mij niet echt representatief voor de grote meerderheid aan digitaal opgeslagen informatie. Die eerste experimenten en projecten met digitale media en interactieve computersystemen waren natuurlijk ontzettend interessant. Maar de uit dat tijdperk afkomstige hoeveelheid digitale informatie vormt maar een minieme fractie van wat er intussen aan digitale informatie geproduceerd is. Die kleine fractie is echter ontwikkeld voor een veelheid aan heel specifieke systemen, met maar weinig toepassingen voor elk van die systemen. Daar ligt dus een probleem: het loont commercieel niet erg om die informatie (softwarematig) leesbaar te houden.
Bij de grote meerderheid van de digitale informatie hebben we echter te maken met de wetten van de grote aantallen. De miljoenen - of zelfs wel miljarden - documenten in allerlei WordPerfect- en Word-versies vormen een zo grote potentiële klantenbasis voor allerlei softwarebedrijven, en er zijn zoveel organisaties die groot bedrijfsmatig belang hebben bij blijvende toegankelijkheid van die documenten, dat daarvoor wel readers, viewers en achterwaarts compatibele systemen beschikbaar zullen blijven. Dat neemt overigens niet weg dat we natuurlijk voortdurend op ons hoede moeten blijven - en zeker wat betreft de opslagmedia - dat geen informatie verloren gaat. Maar zo extreem als met die eerste systemen zal dat zich wel niet meer voordoen.
Een heel ander probleem - dat in het kader van de digitale duurzaamheid intussen gelukkig ook wordt onderkend - vormen al die informatiebronnen waarvan de "content" voortdurend wordt overschreven door ge-update nieuwere versies. Al die webpagina's die voortdurend worden vernieuwd. Wie weet nu nog hoe de "Dutch Home Page" er ooit uitzag? Een webpagina met een kaart van Nederland, waarop direct aanklikbaar alle 40 websites van Nederland waren aangegeven. Hét beginpunt van iedere websurftocht begin jaren negentig. Ik heb hem nog! Nee niet als HTML-file. Gewoon een afbeelding van die webpagina uit de papieren krant, september 1994, die ik had uitgeknipt. Zeer duurzaam. Kijk maar. Tot aan de dag des oordeels ligt die toestand daarmee vast.
