Ik moet eindelijk maar eens bekennen dat ik eigenlijk heel ouderwets ben. Al heb ik sinds twee jaar televisie, kijken doe ik nog altijd niet veel. Geen GTST, weinig gezap en al helemaal geen videoclips. Daar moest ik aan denken toen ik drie maanden geleden uitspraken van Hoos Blotkamp, directeur van het filmmuseum, in ons blad tegenkwam. Zij maakt zich zorgen over de oppervlakkigheid van het huidige informatietijdperk. "Al zappend kunnen [scholieren en studenten] zich [..] geestelijk voeden met flarden tekst en beeld, totdat hun hoofden zo leeg zijn als een volle prullenbak". Krek zo is het maar net, dacht de ouwe sok.

Een maand later moest ik daar nog veel sterker aan denken. Toen werd ons door John Mackenzie Owen het einde van het document aangezegd. Als die aanzegging zich tot het gedrukte document beperkt zou hebben, had ik instemmend geknikt. Mackenzie Owen's bewering ging echter veel verder. Hij signaleert een fragmentarisering van informatie en meent dat er "uiteidelijk slechts bouwstenen bestaan waarmee iedere lezer een eigen inhoud [..] opbouwt". Terwijl iedereen de mond vol heeft van kennis-management, van veredeling van informatie tot kennis, dreigt die kennis zo weer te worden gereduceerd tot losse stukjes informatie zonder samenhang en die informatie tot data en losse bytes.

Eerder benadrukte Blotkamp het belang van reflectie. Dat bij de doorgifte van denkbeelden volledigheid, helderheid en eenduidig taalgebruik van belang zijn. Dat is nu juist wat gaat ontbreken, als ieder zijn eigen informatiemandje zelf uit losse fragmenten moet gaan vullen. Geen zorgvuldig opgebouwde betogen meer, geen logische redeneringen die tot onontkoombare conclusies leiden, kortom het einde van wetenschap en cultuur.

Het klinkt misschien vreemd deze opvatting te horen van een docent die zijn studenten al vele jaren enthousiast de verworvenheden van het hypertext-concept uitlegt. De voordelen losse stukken informatie via hyperlinks te kunnen koppelen. De vrijheid om naar eigen goeddunken zelf de gewenste weg door een hyperdocument te kiezen. Hyperdocument?

Natuurlijk koester ik niet de illusie dat mensheid, maatschappij en media zich iets van de mening van Eric Sieverts zullen aantrekken. Maar ik heb wel hoop dat de videoclip-benadering, de atomisering van informatie, kennis, cultuur en wetenschap een modeverschijnsel is. Zoals de management-modes die elkaar in een bonte cyclische stoet lijken af te wisselen. Zoals de damesmode, waar de hoogte van de rokrand een fraai golvende sinus-functie tegen de tijd beschrijft. Maar eigenlijk geloof ik ook helemaal niet dat John gelijk heeft.

Als hij schrijft dat "het gebied van de gepubliceerde documenten [..] steeds meer een marginaal verschijnsel [wordt], het aandeel hiervan in het geheel van de digitale informatie al bijna verwaarloosbaar klein [is]", dan is dat gewoon niet waar. Er schijnen ruim 500 miljoen web-pagina's te zijn. Dat is nog altijd aanzienlijk minder dan grote hosts aan gepubliceerde documenten in hun - inderdaad wat minder frequent geraadpleegde - databases aanbieden. En ook onder die 500 miljoen webpagina's zijn nog een heleboel "documenten".

Misschien moeten we van de dames- (en heren-)mode leren dat alle stijlen best naast elkaar kunnen voorkomen. Punk naast mantelpak. Gestructureerde, uit zorgvuldige redeneringen opgebouwde documenten, naast door elk individu naar eigen goeddunken uit toevallige losse data-fragmenten samengestelde hyper-info-scripten.

Voor een abonnement op Informatie Professional:
bel: 020 - 627 6609

Zie ook IP Online